Tháng 8-2017, Sở TN-MT TP Đà Nẵng đã lập Đoàn giám sát, kiểm tra công tác cải tạo, phục hồi môi trường theo Đề án đóng cửa mỏ, cải tạo phục hồi môi trường đã được thành phố phê duyệt của 19 mỏ trên toàn thành phố. Tuy nhiên, đã bước sang năm 2018, nhiều vấn đề về môi trường, đời sống dân sinh đang cần giải quyết, khắc phục vẫn còn bỏ ngỏ...

Đường giao thông vào các thôn Phước Thuận, Phước Hậu, Thạch Nham Tây, Hòa Nhơn dầm trong bùn đất do các xe tải chở vật liệu gây nên.

Qua tìm hiểu, chúng tôi được biết, mặc dù các mỏ khai thác đất, đá đã ngừng hoạt động, nhưng thời gian qua, vẫn còn khoảng 10 doanh nghiệp xay nghiền, chế biến đá cung cấp cho các công trình trong nội thành nên lượng xe tải ra vào khu vực vẫn rất lớn. Con đường công vụ vòng qua thôn Phước Thuận, do các doanh nghiệp góp vốn xây dựng đã hoàn thành từ tháng 3-2017, nhưng sau mùa mưa, đường đã xuống cấp, vậy nên các phương tiện chở vật liệu lại đi theo các con đường liên thôn, gây nên tình trạng xuống cấp, hư hỏng trầm trọng như hiện nay. Ông Lê Văn  Tuân- Trưởng thôn Phước Thuận trăn trở: “Những ngày nắng, lúc nào cả thôn cũng ngập chìm trong bụi đất đá, ngày mưa, con đường qua thôn ngập trong bùn đất, người dân cứ ra khỏi nhà là dầm mình trong bùn đất...”.  Từ năm 2010 đến nay, hơn 20 ha ruộng màu mỡ, nuôi sống cả thôn đã bị bồi lấp, trở nên khô cằn, không thể nào trồng được bất cứ cây gì nữa. Trước đây nguồn nước tưới tiêu cho cánh đồng của thôn, nhờ vào hơn mười mó nước trên khe núi như hố Trầu, hố Bạc, hố Riều… nay các mỏ khai thác đất đá, đã cắt ngang mạch nước, lấp kín dòng chảy, cả thôn đã trở thành sa mạc… Thôn Phước Thuận nằm sát chân núi, nhưng mấy năm qua các khe, rãnh thoát nước bị bồi lấp, mùa mưa vừa qua, nước ứ đọng trong thôn, lại xảy ra tình trạng ngập lụt...

Ông Nguyễn Tấn Phát- Chủ tịch UBND xã Hòa Nhơn cho biết,  theo Đề án đóng cửa mỏ của UBND TP, Hòa Nhơn có 7 mỏ đá tại thôn Phước Thuận đóng cửa, tiến hành cải tạo phục hồi môi trường, tuy nhiên theo đánh giá,  khó có thể phục hồi lại hệ sinh thái ban đầu tại các khu vực khai thác mỏ. Từ năm 2010 đến nay, toàn xã có hơn 50 ha đất nông nghiệp không sản xuất được. Có 18 xứ đồng tại 9 thôn bị ảnh hưởng… trong đó có hơn 30 ha đất nông nghiệp bị bồi lấp do việc khai thác mỏ đất, đá gây ra. Theo kết quả kiểm tra của Đoàn kiểm tra liên ngành UBND TP,  tại thôn Phước Thuận, xứ đồng Hố Rái, bị bồi lấp  gần 4,5 ha từ năm 2013 đến nay, các Cty TNHH Phúc Đặng, DNTN Văn Tân, Cty CPVLXD Fococev, Cty TNHH Đại Hồng Tín, Cty CP Tập đoàn Nguyễn Phan Chánh chưa chi trả tiền hỗ trợ cho người dân. Xứ đồng Hố Bạc, Lương Điền, Hố Trầu, Đồng Thung, Đá Đen hơn 15 ha bị bỏ hoang từ năm 2010 đến nay, hàng năm các doanh nghiệp chỉ hỗ trợ tiền một vụ mùa cho người dân…

Tại thôn Thạch Nham Đông, xứ đồng Hố Như, Hóc Quả có hơn 8 ha ruộng bỏ hoang từ năm 2009, do khai thác đất đầu nguồn bồi lấp nguồn nước, các đơn vị gây ảnh hưởng là Cty Tiến Thanh, Cty TNHH Sơn Hải, Cty TNHH Vạn Tường. UBND xã Hòa Nhơn đã kiến nghị các doanh nghiệp hỗ trợ cho nhân dân hàng năm trên các diện tích đất bị bồi lấp, ảnh hưởng do khai thác đất, đá, tuy nhiên như đã nêu trên, nhiều doanh nghiệp đã bỏ mặc. Sau khi kiểm tra việc cải tạo phục hồi môi trường tại 19 mỏ đã đóng cửa trên địa bàn thành phố, Sở TN-MT đã đề nghị chính quyền thành phố và ngành chức năng kiểm tra, giám sát chặt chẽ yêu cầu các doanh nghiệp khai thác mỏ cải tạo lại môi trường, cảnh quan khu vực đã khai thác mỏ, khơi thông dòng chảy tự nhiên bị bồi lấp, đảm bảo nguồn nước phục vụ sản xuất, sinh hoạt cho người dân.

Tuy nhiên, như ông Nguyễn Tấn Phát phản ánh, đã bước sang năm 2018, việc cải tạo đồng ruộng bị ảnh hưởng do việc khai thác khoáng sản gây ra có lẽ đã không thể thực hiện được. UBND xã chỉ còn cách hỗ trợ khoảng 20 triệu đồng cho người dân thôn Phước Thuận cải tạo được 5.000m2 đất nông nghiệp để trồng lúa vụ Đông- Xuân, nhằm giúp bà con nhân dân tháo gỡ tạm thời khó khăn. Còn lại hàng chục héc-ta diện tích đất nông nghiệp không thể sản xuất, UBND xã cũng đang đề nghị chính quyền thành phố, H. Hòa Vang và ngành chức năng cho chuyển đổi mục đích sử dụng; hỗ trợ người dân chuyển đổi cơ cấu vật nuôi, cây trồng phù hợp. Hỗ trợ về vốn để người dân chuyển đổi ngành nghề sản xuất phát triển đời sống.

HỒNG THANH